EDF
Europejski Fundusz Obronny – możliwości współpracy
Aby rozwijać współpracę europejską i poprawić efektywność przemysłowego sektora obronnego, Komisja Europejska postanowiła zwiększyć konkurencyjność i innowacyjność przemysłu europejskiego poprzez pogłębioną politykę przemysłową w sektorze obrony. Znaczącym etapem prac nad wyzwaniami polityki europejskiej okazał się rok 2016, kiedy Komisja Europejska opublikowała Europejski Plan Działań w Sektorze Obrony (EDAP). Dokument ten wyznaczył główne filary polityki, które dotyczą różnych, ale uzupełniających się wzajemnie potrzeb w ramach cyklu rozbudowy zdolności obronnych, tj. : utworzenie Europejskiego Funduszu Obrony (ang. European Defence Fund – EDF); wspieranie inwestycji w łańcuchy dostaw oraz pogłębienie funkcjonowania jednolitego rynku wyposażenia obronnego.
Obecnie do najważniejszych wyzwań polskiego przemysłu obronnego w zakresie inicjatyw europejskich należy aktywny udział podmiotów we wszystkich fazach realizacji EDF, który ostatecznie zainicjowano komunikatem z 2017 r.
W pierwszej fazie EDF do roku 2020, przyjęto decyzję o uruchomieniu działania przygotowawczego w zakresie badań nad obronnością (ang. Preparatory Action on Defence Research – PADR) oraz europejskiego programu rozwoju przemysłu obronnego (ang. European Defence Industrial Development Programme – EDIDP). Oba programy pilotażowe EDF stanowią doświadczenia dla jednego kompleksowego programu EDF na lata 2021–2027 r.
Poszukiwanie partnerów w EDF – link
Działanie przygotowawcze w zakresie badań nad obronnością PADR 2017-2019
Działanie przygotowawcze w zakresie badań nad obronnością (ang. Preparatory Action on Defence Research – PADR) zostało pomyślane jako jeden z programów pilotażowych EDF, stanowiąc instrument finansowania badań w celu zwiększenia integracji i konkurencyjności europejskiego sektora obronnego, ze szczególnym naciskiem na wspieranie projektów, które zapewniają wartość dodaną dla sektora. Komisją Europejską upoważniła Europejską Agencję Obrony (ang. European Defence Agency – EDA) do implementacji programu.
Informacje na temat PADR znajdują się na stronie EDA.
Europejski program rozwoju przemysłu obronnego EDIDP 2019-2020
Europejski program rozwoju przemysłu obronnego (ang. European Defence Industrial Development Programme – EDIDP) stanowi uzupełnienie PADR i obejmuje fazę rozwoju zdolności między badaniami a produkcją. Rozporządzenia w sprawie EDIDP obowiązuje od roku 2019. Dla programu przewidziano budżet w wysokości 500 milionów euro na lata 2019 – 2020 z przeznaczeniem do współfinansowania projektów, które przyczyniają się do rozwoju innowacyjności i konkurencyjności przemysłu obronnego.
Informacje na temat EDIDP znajdują się na stronie DG DEFIS.
Europejski Fundusz Obronny – EDF 2021-2027
Europejski Fundusz Obronny na lata 2021-2027 to inicjatywa finansowa Komisji Europejskiej mająca na celu realizację wspólnych projektów w przemysłowym sektorze obrony.
Celem Funduszu jest wzmacnianie konkurencyjności, wydajności i innowacyjności bazy przemysłowej, co przyczyni się do strategicznej autonomii Unii i jej swobody działania poprzez wspieranie wspólnych działań i współpracy transgranicznej między podmiotami prawnymi w całej Unii, w szczególności małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) i spółek o średniej kapitalizacji, a także poprzez wzmacnianie i poprawę elastyczności zarówno łańcucha dostaw, jak i łańcucha wartości w sektorze obrony, rozszerzanie współpracy transgranicznej między podmiotami prawnymi oraz promowanie lepszego wykorzystania potencjału przemysłowego w zakresie innowacji, badań i rozwoju technologicznego na każdym etapie cyklu życia produktów i technologii obronnych.
Fundusz promuje współpracę między przedsiębiorstwami i podmiotami badawczymi różnej wielkości i szerokim pochodzeniu geograficznym w UE.
Fundusz wspiera konkurencyjne i oparte na współpracy przemysłowej projekty w całym cyklu badań i rozwoju, aby wywrzeć większy wpływ na europejskie zdolności obronne oraz potencjał produkcyjny europejskiej bazy technologiczno-przemysłowej. EDF zachęca w szczególności MŚP do udziału we wspólnych projektach i promuje przełomowe innowacyjne rozwiązania. Zgodnie z założeniami/celami EDF, MŚP i przedsiębiorstwa typu start-up będą odgrywać zasadniczą rolę we wzmacnianiu konkurencyjności i innowacyjności europejskiej bazy technologiczno-przemysłowej.
Komisja Europejska przeznaczy na EDF 2021-2027 prawie 8 miliardów euro. Środki w wysokości 2,7 miliarda euro posłużą sfinansowaniu wspólnych badań w dziedzinie obronności, a 5,3 miliarda euro Komisja przekaże na wspólne projekty rozwoju zdolności – uzupełnione o współfinansowanie narodowe.
Niektóre z osiągnięć technologicznych mogą potencjalnie prowadzić do radykalnych zmian w rozwiązaniach ważnych dla obronności i bezpieczeństwa. Klasyczne przykłady obejmują: kryptografię, radary i systemy pozycjonowania w przestrzeni kosmicznej. W związku z tym ustalono, że do 8% całego budżetu EDF będzie przeznaczone na wspieranie przełomowych, innowacyjnych projektów obronnych wysokiego ryzyka.
EDF 2021-2027 jest wdrażany za pomocą rocznych programów prac zorganizowanych w kategoriach tematycznych i horyzontalnych.
Europejski Funduszu Obronny – Program prac na 2024
15 marca 2024 r. Komisja Europejska opublikowała roczny program prac Europejskiego Funduszu Obronnego (EDF) na 2024 r., który obejmuje łącznie 32 zaproszenia (call topics), podzielone na 6 zaproszeń tematycznych, 2 zaproszenia nietematyczne i 2 działania wspierające.
Program prac umożliwi wsparcie dla projektów kluczowych dla obronności, takie jak zwalczanie rakiet hipersonicznych, rozwój szerokiej gamy pojazdów bezzałogowych, a także bezpieczna komunikacja satelitarna. Przygotowuje także grunt pod systemy obronne nowej generacji, takie jak helikoptery i średniej wielkości samoloty transportowe. Program prac zapewnia szeroki zakres środków wsparcia mających na celu promowanie innowacji w obronności za pośrednictwem EUDIS o łącznym finansowaniu wynoszącym 225 mln EUR.
Wraz z opublikowaniem programu prac EDF 2024 przedstawiono propozycje tematyczne w wymiarze wieloletnim, tzw. MAP. Wszystkie dokumenty widnieją na stronie DEFIS.
Dokumenty dotyczące aplikowania znajdują się na stronie portalu F&T
Finansowanie EDF
Projekty badawcze otrzymują do 100% dofinansowania z UE tzw. kosztów kwalifikowalnych, głównie w formie dotacji, podczas gdy działania rozwojowe są finansowane przez Komisję częściowo.
Finansowanie części badawczej i udział podmiotów nie są skomplikowane oraz nie wymagają dodatkowych działań na poziomie państwa.
Finansowanie w części rozwojowej natomiast co do zasady wymaga uzupełnienia na poziomie rządowym (np. przez resorty obrony narodowej lub inne instytucje), które zgłaszają ew. zamiar zakupu rezultatów projektów/produktu końcowego. Możliwe są różne źródła finansowania działań projektowych danego podmiotu w konsorcjum. Zakres współfinansowania danego podmiotu w konsorcjum wynika z ustaleń konsorcjum i zależy od zakresu pracy/podziału zadań. Udział podmiotów w konsorcjach i powiązane z tym korzyści, często powodują, że konsorcja umożliwią udział podmiotów, które posiadają własne finansowanie.
W części rozwojowej, Fundusz uzupełnia inwestycje państw członkowskich poprzez współfinansowanie do 20% kosztów opracowania prototypu oraz do 80% dalszych działań certyfikacyjnych czy testowych. W rozporządzeniu o EDF wprowadzono natomiast specjalne zachęty dla części rozwojowej tzw. bonusy. EDF sprzyja bowiem głównie angażowaniu MŚP oraz zachęca je do transgranicznego udziału we współpracy projektowej. W tym zakresie EDF umożliwia wyższe stawki finansowania i faworyzuje projekty realizowane przez konsorcja z udziałem MŚP. Fundusz promuje również komplementarność z projektami PESCO, co łącznie zapewnia wskaźnik dofinansowania do max. 35%. Po ich uwzględnieniu wnioski z niektórych kategorii działań (m. in. prace studyjne, projektowe) mogą uzyskać do 100% finansowania.
Podmioty biorące udział w konsorcjach projektowych
EDF jest otwarty dla wszystkich podmiotów z UE i jest skierowany w szczególności do MŚP i innowacyjnych przedsiębiorstw. Wszystkie aktywa wykorzystywane w projekcie muszą znajdować się w UE, a podmioty nie mogą być kontrolowane przez państwo trzecie (niestowarzyszone) lub podmiot z państwa trzeciego (niestowarzyszonego).
„Niestowarzyszone państwo trzecie” to państwo, które nie jest ani częścią UE, ani członkiem Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu oraz Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Innymi słowy, są to wszystkie kraje spoza UE z wyjątkiem Liechtensteinu, Norwegii i Islandii.
Finansowanie mogą otrzymać projekty realizowane w ramach współpracy obejmującej co najmniej trzy kwalifikujące się podmioty z co najmniej trzech państw członkowskich lub krajów stowarzyszonych, które nie mogą znajdować się pod wzajemną kontrolą. Warunki dotyczące składu konsorcjum dla projektów oznaczonych „technologie przełomowe” wskazują na dwa podmioty z minimum dwóch państw.
Podmioty z państw trzecich (kontrolowane) z siedzibą na terytorium UE mogą starać się o udział w konsorcjum jako beneficjenci w ramach derogacji określonej w rozporządzeniu o EDF. Podmioty te muszą posiadać gwarancje bezpieczeństwa zatwierdzone przez państwo w którym podmiot ma siedzibę.
Podmioty mające siedzibę poza UE mogą również współpracować w realizacji projektów EDF, ale muszą spełniać podobne warunki bezpieczeństwa. Podmioty tego rodzaju nie otrzymają jednak finansowania z EDF.
Warunki uczestnictwa podmiotów w konsorcjach
Podmioty, które otrzymują finansowanie z EDF to beneficjent bezpośredni lub jako podwykonawca z siedzibę w UE. O podwykonawcach mówimy, gdy podmiot ma bezpośredni stosunek umowny z jednym z partnerów konsorcjów.
Infrastruktura, obiekty, aktywa i zasoby wykorzystywane do działania muszą znajdować się na terytorium UE w trakcie realizacji. Uczestnicy konsorcjum oraz podwykonawcy nie mogą być kontrolowani przez podmiot z państwa trzeciego lub przez samo państwo trzecie.
Jeżeli podmiot jest kontrolowany, państwo członkowskie, w którym ma siedzibę podmiot europejski zatwierdza gwarancje bezpieczeństwa, aby umożliwić temu podmiotowi starania o przyznanie finansowania z EDF. Gwarancje akceptuje Komisja Europejska, do której należy ostateczna decyzja w sprawie udziału podmiotu kontrolowanego w działaniu projektowym.
Gwarancje muszą wykazać, że udział spółki kontrolowanej nie jest sprzeczny z interesami bezpieczeństwa UE i państw członkowskich, celami EDF oraz przepisami dotyczącymi prawa własności intelektualnej. Ponadto gwarancje muszą określać, że wdrożono środki, aby spółka dominująca z państwa trzeciego nie mogła utrudniać realizacji działania projektowego oraz aby poufne informacje były chronione, a prawa własności i rezultaty projektów nie były eksportowane poza terytorium UE. Państwo członkowskie może wprowadzić dodatkowe środki, które wpłyną na zwiększenie bezpieczeństwa (potwierdzenie niezależności podmiotu kontrolowanego).
Należy podkreślić, że każdy podmiot w konsorcjum jest weryfikowany przez Komisję Europejską. Pierwszy etap to tzw. arkusz samooceny (zał. nr 6 do wniosku). W arkuszu wymagane jest przedstawienie wyczerpujących informacji na temat: struktury własności i zakresu praw, zarządzania wewnętrznego, ładu korporacyjnego, informacje handlowe i finansowe.
Kwalifikujące się działania projektowe
Projekty finansowane przez EDF muszą realizować cele Funduszu i odnosić się do nowych produktów i/lub technologii obronnych lub stanowić ulepszenia istniejących produktów i technologii. Te technologie i produkty nie mogą podlegać ograniczeniom nałożonym przez państwo trzecie.
Do wsparcia finansowego kwalifikuje się dziewięć różnych działań, tj.:
- działalności mającej na celu stworzenie, zapewnienie podstaw i poprawę stanu wiedzy, produktów i technologii, w tym przełomowych technologii obronnych, które mogą wywrzeć istotny wpływ w obszarze obronności;
- działalności mającej na celu zwiększenie interoperacyjności i odporności, w tym chronionej produkcji i wymiany danych, opanowanie krytycznych technologii obronnych, zwiększenie bezpieczeństwa dostaw lub umożliwienie skutecznego wykorzystania rezultatów na potrzeby produktów i technologii obronnych;
- prac studyjnych, takich jak studia wykonalności w celu sprawdzenia wykonalności nowych lub ulepszonych produktów, technologii, procesów, usług i rozwiązań;
- projektu produktu obronnego, materialnego lub niematerialnego komponentu lub technologii obronnych, a także określenia specyfikacji technicznych, na podstawie których dany projekt został opracowany, wraz z częściowymi testami w zakresie zmniejszania ryzyka w środowisku przemysłowym lub reprezentatywnym;
- tworzenie prototypów systemów produktu obronnego, materialnych lub niematerialnych komponentów lub technologii obronnych;
- testowania produktu, materialnego lub niematerialnego komponentu lub technologii obronnych;
- kwalifikowania produktu obronnego, materialnego lub niematerialnego komponentu lub technologii obronnych;
- certyfikacji produktu obronnego, materialnego lub niematerialnego komponentu lub technologii obronnych;
- opracowywania technologii lub aktywów zwiększających wydajność w całym cyklu życia produktów i technologii obronnych.
Ważne wymogi
Jeśli jest to projekt rozwojowy (w przeciwieństwie do projektu badawczego), wymogiem jest, aby min. dwa państwa członkowskie uzgodniły wymagania dotyczące zdolności. Ponadto co najmniej dwa państwa członkowskie muszą zamierzać pozyskać produkt końcowy.
Państwa członkowskie, które będą współfinansować projekt, muszą uzgodnić specyfikacje techniczne. Niezbędne jest potwierdzenie kwestii wykorzystania technologii w skoordynowany sposób jako wkładu w rozwój bazy technologiczno-przemysłowej.
Kryteria oceny propozycji projektowych
Dofinansowanie przyznawane jest przez Komisję Europejską w ramach poszczególnych konkursów dla propozycji, które uzyskują najlepsze rezultaty według następujących kryteriów oceny:
- wkład w doskonałość lub potencjał dokonania przełomu w dziedzinie obronności, w szczególności przez wykazanie, że spodziewane rezultaty proponowanego działania mają istotną przewagę nad istniejącymi produktami lub technologiami obronnymi;
- wkład w innowacje i rozwój technologiczny europejskiego przemysłu obronnego, w szczególności poprzez wykazanie, że proponowane działanie obejmuje przełomowe lub nowatorskie koncepcje i podejścia, nowe obiecujące przyszłościowe udoskonalenia technologiczne bądź zastosowania technologii lub koncepcji wcześniej nie stosowanych w sektorze obronności, z jednoczesnym unikaniem zbędnego powielania działań;
- wkład w konkurencyjność europejskiego przemysłu obronnego przez wykazanie, że w wyniku proponowanego działania w oczywisty sposób zostanie osiągnięta pozytywna równowaga między opłacalnością a skutecznością, a tym samym zostaną stworzone nowe możliwości rynkowe w całej Unii i poza nią oraz zostanie przyspieszony wzrost przedsiębiorstw w całej Unii;
- wkład w niezależność europejskiej bazy technologiczno-przemysłowej sektora obronnego, w tym przez zwiększenie uniezależnienia od źródeł spoza Unii oraz zwiększenie bezpieczeństwa dostaw, a także wkład w interesy Unii w zakresie bezpieczeństwa i obronności zgodnie z priorytetami, o których mowa w art. 3;
- wkład w tworzenie nowej współpracy transgranicznej między podmiotami prawnymi mającymi siedzibę w państwach członkowskich lub państwach stowarzyszonych, w szczególności w odniesieniu do MŚP i spółek o średniej kapitalizacji w znaczącym stopniu uczestniczących w danym działaniu, w charakterze odbiorców, podwykonawców lub innych podmiotów prawnych w łańcuchu dostaw i mających siedzibę w państwach członkowskich lub państwach stowarzyszonych innych niż państwa, w których mają siedzibę podmioty prawne współpracujące w ramach konsorcjum niebędące MŚP i spółkami o średniej kapitalizacji;
- jakość i efektywność przeprowadzenia działania.
- wkład w zwiększenie wydajności w całym cyklu życia produktów i technologii obronnych, z uwzględnieniem opłacalności i możliwości osiągania synergii w procesach zamawiania, utrzymania i wycofania;
- wkład w dalszą integrację europejskiego przemysłu obronnego w całej Unii poprzez wykazanie przez odbiorców, że państwa członkowskie zobowiązały się do wspólnego wykorzystywania – w sposób skoordynowany – produktu końcowego lub technologii końcowej, bycia właścicielami tego produktu końcowego lub technologii końcowej lub ich utrzymywania.
Dokumenty wsparcia
Podmioty uczestniczące w konsorcjach pozyskują tzw. rządowe dokumenty wsparcia wymagane w ramach ich udziału w konsorcjum projektowym – zarówno badawczym jak i zdolnościowym. W Polsce oprócz dokumentów wsparcia wydawanych przez Ministerstwo Obrony Narodowej dokumenty wydaje również Ministerstwo Rozwoju i Technologii.
Dokumenty wsparcia wydawane przez Ministerstwo Rozwoju i Technologii są zazwyczaj ograniczone do potwierdzenia efektywności i wartości ekonomicznej danego działania tj. względy technologiczne, rynkowe, wkład w potencjał bazy technologiczno-przemysłowej w UE jak również wspólnego wykorzystania rezultatów projektów.
Informacje na temat wniosku w sprawie rządowych dokumentów wsparcia są dostępne w załączniku.
Materiały
Wsparcia udziału polskiego przemysłu obronnego w EDF
Organizujemy i zapewniamy kontakt oraz wspieramy proces kojarzenia konsorcjów. Jeśli dany podmiot chce wziąć udział w projekcie EDF i spełnia warunki kwalifikowalności powinien skontaktować się z MRiT w celu uzyskania dodatkowych pytań dotyczących udziału lub znalezienia członków konsorcjum. Nawet jeśli dany podmiot nie ma pytań i już uczestniczy w konsorcjum zaleca się kontakt z MRiT aby pomóc wspierać udział danego podmiotu w procesie na każdym etapie.
Wyzwaniem jest wykorzystanie:
- oferty firm zagranicznych dla konkretnych tematów, skierowanej do polskich podmiotów;
- oferty polskich firm, które widzą potrzebę wejścia w kontakt z firmami z UE, wtedy: (i) jeśli dotyczy to udziału w projekcie badawczym, firma wchodzi bezpośrednio w relacje z firmą zagraniczną bez formalności na poziomie administracji rządowej; (ii) jeśli dotyczy to udziału w projekcie rozwojowym, zaleca się, aby firma wypełnia wniosek (wzór dostępny na stronach MON) w celu uzyskania wsparcia z funduszy MON na wspólfinansowanie lub poparcia udziału w projekcie. Podmiot polski może również wnioskować o uzyskanie dokumentów wsparcia od MRiT.
Należy pamiętać, że w przypadku MON rozważy ono udzielenie każdego wsparcia biorąc pod uwagę głownie interesy Sił Zbrojnych RP i ew. chęci pozyskania przez MON rezultatów z projektów. W związku z tym, aby nie ograniczać możliwości udziału polskich podmiotów we współpracy projektowej EDF, MRiT stara się wesprzeć starania firm poprzez udzielanie im dokumentów wsparcia w zakresie m.in. potwierdzenia ważności ich udziału dla rozwoju technologii, wkładu w potencjał rozwoju oferty rynkowej, wspólnego wykorzystania technologii na poziomie UE.
Wyzwaniem w projektach rozwojowych EDF jest zapewnienie współfinansowania części działań projektowych, które może firma zapewnić samodzielnie lub korzystać z innych możliwych rozwiązań, które MRiT doradza. Celem jest, aby nie zamykać możliwości udziału polskich podmiotów w projektach EDF do których są zapraszane lub wynika to z ich relacji biznesowych na poziomie UE. Po sprecyzowaniu potrzeb danego podmiotu (temat i relacje biznesowe) MRiT stara się wesprzeć wysiłki w kontaktach biznesowych.
MRiT proponowało dotychczas polskim podmiotom wykorzystanie możliwości, jakie stwarzały:
- Info Days KE poświęcone procedurze składania wniosków oraz części dedykowane tylko firmom, które chciały przedstawić swoją propozycję współpracy projektowej oraz pozyskać kontakty biznesowe dla danego tematu;
- wsparcie na poziomie międzyresortowym w ramach prac Zespołu ds. wsparcia udziału polskiego przemysłu obronego w EDF;
- wsparcie kontaktów biznesowych, organizacja spotkań w celu skojarzenia firm;
- skorzystanie przez firmy z potencjału narzędzi oferowanych przez Komisję Europejską;
- szerokie informowanie przemysłu o EDF;
- wsparcie na poziomie punktu kontaktowego EDF w PL